Obeziteye bireysel bir sorun olarak bakmak günümüzde bir salgın haline gelmiş olan bu hastalık ile mücadele etmemizi zorlaştırmaktadır. Obezite tüm dünya ile birlikte ülkemizde de hızla artmaktadır ve 2030 yılına kadar 1 milyar insanın bu hastalıkla yaşayacağı tahmin edilmektedir.
Obezite ile mücadele etme sorumluluğunu sadece fazla kilolu veya obez bireylere yüklemek mücadelenin baştan kaybedileceği anlamına gelir. Obezite ile mücadele etmek tüm toplumun sorumluluğudur. Her bireyin sağlıklı beslenmeye ve hareketli yaşamaya önem vermesi hayatında bu doğrultuda ufak da olsa bir şeyleri değiştirmesi durumunda toplumda olumlu etkiler görülebilir. Herkesin bu konuda yapabileceği bir şeyler mutlaka vardır.
Eğer hayatımızda hiçbir şeyi değiştirmezsek;
- 2035 yılında dünya çapında 1,9 milyar insan obezite ile yaşayacak. Bu neredeyse her 4 kişiden 1'i demek.
- 2035 yılında dünya çapındayaklaşık 400 milyon çocuk obezite ile yaşayacak. Bu neredeyse her 5 çocuktan 1'i demek.
Fazla kilolu veya obez olmak; hipertansiyon, hiperlipidemi, kalp-damar hastalıkları, inme, Tip 2 diyabet, bazı kanser türleri, kas-eklem hastalıkları ve solunum sistemi hastalıkları gibi pek çok sağlık sorunları riskini artırır.Obezite, önlenemediği takdirde sağlık kurumlarına altından kalkılması çok güç olan bir yük getirmektedir.
Nasıl ki covid-19 salgınında bireysel önlemler aldıysak, toplumumuzu obezite salgınından korumak için bu konuda da bireysel önlemler almak zorundayız. Çünkü biliyoruz ki birey değişirse toplum değişir.
Bu yıl“Dünya Obezite Günü” ‘Bakış Açımızı Değiştirelim, Obezite Hakkında Konuşalım’teması ile işlenmektedir. Bu konuda toplumun her alanında konuşmak; daha fazla anlamak, daha fazla çözüm üretmek, daha fazla sorumluluk almak, harekete geçmek ve değişmek demektir.
İster sağlık uzmanı, ister eğitimci, ister politikacı ister sade bir vatandaş olsun herkes “Ben, şu anda, bu konuda, kendi hayatımda ne yapabilirim, neleri değiştirebilirim” diye düşünmelidir.
2010 yılından itibaren ülkemizde Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı Yetişkin ve Çocukluk Çağı Obezitesinin Önlenmesi ve Fiziksel Aktivite Eylem Planı 2019-2023 güncellenerek uygulanmaktadır. Obezite ve beraberinde görülen hastalıkların tedavisi için ikinci ve üçüncü basamak hastanelerimizde hizmet vermekle birlikte birinci basamakta da aile hekimliklerimiz ve sağlıklı hayat merkezlerimizde obezitenin önlenmesi ve tedavisi için çeşitli çalışmalar sürdürmektedir. Sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivite konularında en doğru bilgiye ulaşmak ve danışmanlık almak için Sağlıklı Hayat Merkezlerimiz ziyaret edilebilir.
Bireylerin günlük enerji alımını kontroletmeleri ve vücut ağırlığının yönetimi içinöneriler:
• Boy uzunluğuna uygun vücut ağırlığıhedeflenmeli, sağlıklı vücut ağırlığı korunmalıdır. BKİ: 18.50-24.99 kg/m2 aralığındaolmalıdır.
• Yeterli ve dengeli beslenme ilkelerineuygun olacak şekilde günde üç anaöğün tüketilmelidir. Özellikle kahvaltıöğünü atlanmamalıdır. Kahvaltı öğünününtüketilmesi sağlıklı vücut ağırlığınınsürdürülmesini ve gün boyunca aktif olmayısağlar.
• Öğünlerde farklı besin gruplarından çeşitlibesinler tüketilmelidir
• Öğünler tüketilirken yemek dışında farklıbir uğraş içinde olunmamalıdır (televizyonseyretme, gazete okuma, cep telefonukullanma vb.).
• Öğün aralarında enerji içeriği düşük olanbesinler (önerilen porsiyonlarda meyve,sebze, süt ve ayran vb.) tüketilmeli vesağlıklı besin seçimine özen gösterilmelidir.
• Kan şekerini (glukozunu) yükselten yüksek karbonhidrat içeren, toplam ve doymuşyağ içeriği yüksek olan yiyeceklerin (şeker,çikolata, kek, pasta, börek, çörek, yağlı,kremalı ve içeriği bilinmeyen her türdeyiyecek) tüketiminden kaçınılmalıdır.
• Enerji içeriği yüksek olan içecekler (şekereklenmiş gazlı/gazsız içecek ve hazırmeyve suları, alkollü içecekler, vb.) sınırlımiktarlarda tüketilmelidir. Bunların yerinesu, süt, ayran, taze sıkılmış meyve suyu gibisağlıklı içecekler tercih edilmelidir.
• Vücut ağırlığının denetiminde posa içeriğiyüksek olan besinler tüketilmelidir. Posatüketiminin artması doygunluğu artırır, açlığıazaltır. Bu durum vücut ağırlığı yönetimiiçin önemlidir. Diyet posasının artırılmasıiçin beyaz ekmek yerine tam tahıl ürünleri,pirinç yerine bulgur pilavı, sebze ve meyvesularının yerine sebze ve meyvenin kendisitüketilmelidir. Kuru baklagillerin tüketimiartırılmalıdır.
• Yiyecekler iyice çiğnenmeli, yavaş yavaştüketilmelidir.
• Su ve içecek tüketimine özen gösterilmeli,yetişkin birey için günlük 8-10 su bardağıaltına düşmemelidir.
• Sağlıklı beslenebilmek için haftalık menu planı yapılmalı ve bu doğrultuda alışverişlistesi oluşturulmalıdır. Aç karnına yiyecek veiçecek alışverişi yapılmamalıdır.Enerji dengesinin sağlanması içinporsiyon miktarlarına (büyüklüğüne)dikkat edilmelidir.
• Dışarıda yemek yeneceği zaman sağlıklıseçimler yapılmalıdır. Izgara, haşlama,buğulama gibi sağlıklı pişirmeyöntemleri tercih edilmeli, yağlı vekremalı soslarla hazırlanmış yiyeceklerdenve kızartmalardan kaçınılmalıdır.
• Yiyecek içecek alışverişi yaparkenbesin etiketleri okunmalıdır. Bu özelliklepaketli besinler için önemlidir.Özellikle etikette yer alan; pakettekiporsiyon sayısı, kişi başına enerji ve
besin ögesi, eklenmiş şeker ve sodyum(tuz) içeriğine dikkat edilmelidir
Fiziksel aktiviteyi artırmak ve düzenliegzersiz yapmak için öneriler:
• Mümkün olduğu kadar yürüyüş yapılmalı,yürüme süresi arttırılmalıdır. Asansöryerine merdivenleri kullanma, bir durakönce taşıttan inip, bir durak sonra binmegibi uygulamalar dikkate alınmalıdır.
• Çalışma hayatında öğle tatillerinde işyerinden dışarı çıkarak aktif zamangeçirilmelidir.
• Aktif ve hareketli kişilerle birlikte zamangeçirmeye özen gösterilmelidir.
• Sevilen ve yapılabilecek aktiviteler yaşamtarzı haline dönüştürülmelidir.
• Ekran başında geçirilen zamanazaltılmalıdır.
• Hareketsiz kalınan her 20-30 dakikadabir ayağa kalkılarak oturma süresikısaltılmalıdır.
• Ev işleri mümkün olduğunca kişinin kendisitarafından yapılmaya çalışılmalıdır.
• Birey kendini yorgun hissettiğinde uzanmak ya da uyumak yerine açıkhavada bir yürüyüş yaparak aktif şekilde dinlenmelidir.
• Kronik hastalıkları olan yetişkinler, küçük miktarlarda fiziksel aktivite yaparakbaşlamalı ve zamanla sıklığı, şiddeti vesüreyi kademeli olarak arttırmalıdır.
• Kronik hastalıkları olan yetişkinler, fiziksel aktivitenin güvenliğini ve etkinliğini arttırmak için bir uzmandan destek almalı, bireyin durumuna özgü olarak aktiviteninsıklığı, şiddeti ve süresi ayarlanmalıdır.
• Aç karnına egzersiz yapılmamalıdır.
• Egzersizden 1 saat önce hafif bir araöğün tüketilebilir (yaklaşık 150-200 kkal içeren 1 su bardağı süt veya ayran, 1 adetmeyve gibi).
• Şiddetli aktiviteden hemen önce anaöğün tüketilmesi uygun değildir. 3-4 saatönce ana öğün tüketilmiş olmalıdır.
• Şiddetli aktivite yaparken, sıvı kaybı fazlaolmaktadır. Her 15-dakikada bir en az 1çay bardağı (100 mL) su tüketilmelidir.Çok sıcak ve nemli havalarda daha fazlasıvı tüketilmesi gerekir. İdrar rengininçok açık sarı renkte olması yeterlimiktarda sıvı alındığının, koyu olması isealınmadığının göstergesidir.