Hafıza bozukluğu, düşünme ve günlük yaşam aktivitelerinde ilerleyici gerileme, çeşitli psikiyatrik semptomlar ve davranış bozuklukları ile karakterize olan klinik durumlar demans (bunama) olarak adlandırılır.
Dünya genelinde yaklaşık her 3 saniyede bir, bir kişide demans gelişmekte; her yıl yaklaşık 10 milyon kişi demans tanısı almaktadır. 2021 yılında 57 milyon demans hastasının yaşadığı dünyamızda bu rakamın 2050 yılında 139 milyona yükseleceği tahmin edilecektir.
Alzheimer hastalığı ve demans, ülkemizde de önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. TÜİK tarafından yayımlanan 2022 yılı Türkiye Sağlık Araştırması Raporu’na göre, ülkemizde 65 yaş üzerindeki bireylerde Alzheimer hastalığı görülme sıklığı %5,5’tir.
İlerleyici karakter sergileyen ve ölümcül sonuçlar doğuran demans, ortalama yaşam süresinin uzamasıyla birlikte küresel ölçekte başlıca ölüm nedenlerinden biri hâline gelmiştir.
Bu bağlamda, bu yılki etkinliklerin sloganı #AlzheimerıSor, #DemansıSor şeklinde belirlenmiş, Alzheimer başta olmak üzere demansa neden olan hastalıklar hakkında daha çok soru sorularak daha fazla bilgiye ulaşılması, ön yargılardan uzaklaşarak demansla yaşayan bireylerin kendilerini toplumun dışında değil bir parçası olarak hissetmelerinin sağlanması amaçlanmıştır.
Bilinmelidir ki;
Bilişsel fonksiyon kaybı riski azaltılabilir.
Yapılan çalışmalar bilişsel fonksiyon kaybı ve demans gelişme riskinin azaltılabileceği gösterilmiştir. Bunun için yetersiz fiziksel aktivite, tütün ve tütün ürünlerini kullanmak, aşırı kilolu olmak, sağlıklı beslenmemek, yüksek tansiyon ve diyabetin yanında demans riskini artırdığı belirlenen depresyon, sosyal izolasyon, düşük eğitim seviyesi, bilişsel olarak pasif yaşam tarzı ve hava kirliliği ile etkin mücadele etmek gerekmektedir.
Demans erken dönemde fark edilebilir.
Hastalık, bazı bireylerde hafıza problemlerinden önce duygudurum ve davranış değişiklikleri ile başlayabilir. Zamanla ilerleyerek günlük yaşam becerilerini etkileyen bir hâl alır. Bu belirtileri erken fark etmek, erken teşhis açısından hayati önem taşır.
Dikkat edilmesi gereken erken belirtiler şunlardır:
Yakın zamandaki olayları unutmak
Eşyaları kaybetmek veya yanlış yerlere koymak
Araba kullanırken veya yürürken kaybolmak
Tanıdık yerlerde bile kafa karışıklığı yaşamak
Zaman kavramını yitirmek
Problem çözmede ve karar vermede zorlanmak
Konuşma sırasında doğru kelimeyi bulmakta zorlanmak
Günlük işleri yapmakta zorlanmak
Görsel-uzamsal algı bozuklukları yaşamak
Hafıza sorunları nedeniyle kaygı, öfke veya üzüntü yaşamak
Kişilik değişiklikleri ve uygunsuz davranışlar
Sosyal ve mesleki hayattan geri çekilmek
Başkalarının duygularına karşı hissizlik
Demans bulguları yönetilebilir.
Demans tanısı almış bireylerde, bazı yaşam tarzı düzenlemeleri ile semptomların etkisi azaltılabilir:
Düzenli fiziksel aktivite
Sağlıklı ve dengeli beslenme
Tütün/tütün ürünleri ve alkol kullanmamak
Sağlık kontrollerini düzenli olarak yaptırmak
Günlük yapılacaklara, randevulara dair notlar alarak önemli şeyleri hatırlamayı kolaylaştırmak
Hobileri ve keyif alınan aktiviteleri yapmaya devam etmek
Toplumsal yaşama dahil olmak ve aile ve arkadaşlarla zaman geçirmek
Demansı ve Alzheimer hastalığını daha yakından tanımak ve korunmaya yönelik bilgi edinmek isteyenler için Bakanlığımız tarafından yayımlanan “Demanslı Bireylerde Koruyucu Yaklaşımlar” kitabına Halk Sağlığı Genel Müdürlüğünün internet sitesinden https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kronik-hastaliklar-ve-yasli-sagligi-db/Dokumanlar/Kitaplar/Demansli_Bireylerde_Koruyucu_Yaklasimlar.pdf erişilebilmektedir.
Bu vesileyle, 65 yaş ve üzeri vatandaşlarımızın, çok yönlü yaşlı izlemlerini yaptırmak üzere kayıtlı oldukları aile hekimliği birimlerine başvurmaları önerilmektedir.